Άτλας

Άτλας
I
Μυθολογικό πρόσωπο, γιος του Ουρανού και της Γης και αδερφός του Κρόνου. Άλλη εκδοχή τον παρουσιάζει γιο του Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης, αδελφό του Προμηθέα του Επιμηθέα και του Μενοιτίου. Ανήκε στη γενιά των θεών που προηγήθηκαν των Ολυμπίων και, όταν οι τρομερές θεότητες της σειράς του συγκρούστηκαν με τους Ολύμπιους και νικήθηκαν, ο Δίας τον τιμώρησε, σύμφωνα με την πανελλήνια παράδοση, να κρατά στους ώμους του τον ουρανό, στη χώρα των Εσπερίδων, μια θέση κατά τη Δύση.
Με τον Ά. συνδέθηκε ο άθλος του Ηρακλή, ο σχετικός με τα μήλα των Εσπερίδων. Σε μεταγενέστερες παραδόσεις αναφέρεται ότι ο Ά. απολιθώθηκε κι έγινε βουνό, όταν ο Περσέας του παρουσίασε το κομμένο κεφάλι της Γοργώς. (Ο Ηρόδοτος πρώτος από τους αρχαίους συγγραφείς τον αναφέρει ως βουνό της βόρειας Αφρικής.) Στον Ά. οι αρχαίοι απέδιδαν πολλά παιδιά: τις Εσπερίδες, τις Πλειάδες, τις Υάδες, τον Έσπερο και τον Ύαντα. Η μορφή του Ά. έχει εμπνεύσει όλους τους κλάδους της αρχαίας τέχνης. Στον ναό του Δία στον Ακράγαντα, αγάλματα του Ά. ανάμεσα από κίονες φαίνονταν να στηρίζουν το επιστύλιο του κτιρίου.
Ο Άτλας κρατά τη γήινη σφαίρα με τα σύμβολα του ζωδιακού κύκλου (Μουσείο Νάπολης, Ιταλία).
Ανάγλυφο από τον ναό του Δία στην Ολυμπία, όπου ο Άτλας δείχνει στον Ηρακλή τα μήλα των Εσπερίδων
II
Ορεινό συγκρότημα της βορειοδυτικής Αφρικής. Εκτείνεται μεταξύ των ακτών του Ατλαντικού και της Μεσογείου και της ερήμου της Σαχάρας και καλύπτει εδάφη του Μαρόκου, της Αλγερίας και της Τυνησίας. Αποτελείται από πολυάριθμες οροσειρές με κατεύθυνση από Δ-ΝΔ προς Α-ΒΑ, παράλληλες σχεδόν μεταξύ τους, που συχνά περικλείουν υψίπεδα και έχουν μήκος 2.400 χλμ. από τη ζώνη του Ίφνι στην ατλαντική ακτή έως το ακρωτήριο Μπον στην Τυνησία. Γεωλογικά ο Ά. αποτελεί τμήμα της αλπικο-ιμαλαϊκής πτύχωσης, της ίδιας που δημιούργησε τα μεγαλύτερα ορεινά συγκροτήματα της Ευρώπης, της Ασίας και της αμερικανικής ηπείρου. Τον ίδιο τύπο αλπικού αναγλύφου με ψηλές και ανάγλυφες κορυφές σκεπασμένες με χιόνια ξαναβρίσκουμε και στον Ά. Οι Κανάριοι νήσοι στον Ατλαντικό και τα ανάγλυφα των Απενίνων στην Ιταλία αποτελούν τις φυσικές προεκτάσεις του Ά., ο οποίος επανασυνδέεται και με τα ανάγλυφα του νέου τμήματος της Ιβηρικής χερσονήσου, διαμέσου της οροσειράς του Ριφ, η οποία αποτελεί διακλάδωσή του στο βορειοδυτικό άκρο της αφρικανικής ηπείρου. Την πιο συμπαγή διάρθρωσή του την έχει ο Ά. στο Μαρόκο, με τρεις παράλληλες (προχωρώντας από τα νότια) οροσειρές: τον Αντιάτλαντα, τον Άνω Ά. και τον Μέσο Ά.
Ψηλότερη κορυφή του όλου συστήματος είναι το Τζέμπελ Τούμπκαλ που φτάνει τα 4.165 μ., ενώ πολλές άλλες κορυφές ξεπερνούν τα 3.000 μ. Στα Α ο Ά. προεκτείνεται στον Μεγάλο Ά. (ή Σαχαριανό Ά.) και στον Μικρό Ά. (ή Ά. του Τελ). Ο πρώτος βρίσκεται στη βόρεια παρυφή της Σαχάρας και ο δεύτερος ακολουθεί παράλληλη κατεύθυνση προς τη μεσογειακή ακτή. Οι δύο αυτές οροσειρές περικλείουν μια εκτεταμένη ζώνη υψιπέδου, η οποία περιλαμβάνει πολλές λίμνες, με σημαντικές εποχικές διαφορές στάθμης, που απλώνονται προς την ίδια κατεύθυνση των οροσειρών. Οι τελευταίες διακλαδώσεις του Ά. στην Τυνησία προωθούνται μέχρι τη θάλασσα, προκαλώντας τον διαμελισμό της ακτής σε πολλούς κόλπους και ακρωτήρια.
Ο Ά. ασκεί σημαντική επίδραση στο κλίμα, γιατί αποτελεί ένα πραγματικό φράγμα ανάμεσα στη Μεσόγειο και την περιοχή της Σαχάρας, έτσι που οι δύο πλαγιές χαρακτηρίζονται από πολύ διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες: εύκρατες έως θερμές στον βορρά, όπου υπάρχουν οι μεγαλύτερες πόλεις και καλλιεργούνται εσπεριδοειδή, ελαιόδεντρα, οπωροφόρα και δημητριακά· κλίμα ερήμου στον νότο, όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα και οι κατοικημένοι χώροι συγκεντρώνονται γύρω από τις οάσεις και τροφοδοτούνται από υπόγειες υδάτινες φλέβες. Οικονομικά ο Ά. παρουσιάζει μεγάλη σπουδαιότητα με τα πλούσια κοιτάσματα κυρίως σιδήρου, μολύβδου, ψευδαργύρου, θείου, φωσφορικών αλάτων, αντιμονίου, μαγγανίου και μολυβδαινίου.
Άποψη του μαροκινού Αντιάτλαντα, σε μικρή απόσταση από την έρημο· στο βάθος διακρίνεται χιονισμένος ο Μεγάλος Άτλας (φωτ. Dulevant).
III
(Αστρον.). Ονομασία του ανατολικότερου από τους έξι ορατούς με γυμνό μάτι αστέρες του σμήνους των Πλειάδων. Τον αστέρα αυτόν ύμνησε ο Οβίδιος. Πολλοί αστρονόμοι τον ονομάζουν και Πατέρα Ά.

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Поможем написать реферат

Look at other dictionaries:

  • Άτλας — Άτλας, ο και Άτλαντας, ο 1. γίγαντας της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας που κρατούσε στους ώμους του τον ουρανό. 2. οροσειρά στη Β. Αφρική …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • άτλας — άτλας, ο και άτλαντας, ο 1. ανθρωπόμορφο στήριγμα του θριγκού ή άλλων βαριών επιστυλίων. 2. συλλογή γεωγραφικών χαρτών: Μου χάρισαν έναν άτλαντα των πέντε ηπείρων …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • Ἄτλας — Ἄτλᾱς , Ἄτλας Atlas masc nom sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • άτλας — I Συλλογή εικονογραφημένων πινάκων, ταξινομημένων σύμφωνα με ορισμένες αρχές· κυρίως όμως ο όρος σημαίνει συστηματοποιημένη συλλογή γεωγραφικών χαρτών. Ανάλογα με τον τύπο χαρτών που περιέχουν, οι ά. διακρίνονται σε γεωγραφικούς, ιστορικούς κλπ.… …   Dictionary of Greek

  • Ἀτλάντων — Ἄτλας Atlas masc gen pl …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • Ἄτλα — Ἄτλας Atlas masc voc sg (epic) …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • Ἄτλαν — Ἄτλας Atlas masc voc sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • Ἄτλαντα — Ἄτλας Atlas masc acc sg …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • Ἄτλαντας — Ἄτλας Atlas masc acc pl …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

  • Ἄτλαντες — Ἄτλας Atlas masc nom/voc pl …   Greek morphological index (Ελληνική μορφολογικούς δείκτες)

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”